3.3.1. ΔΙΑΘΈΣΙΜΟΙ ΠΌΡΟΙ

Στην Ισπανία, βάσει του νόμου περί περιβαλλοντικής ευθύνης, υπάρχει νομική απαίτηση για τους φορείς εκμετάλλευσης να διενεργούν εκτίμηση κινδύνου για τον προσδιορισμό των σεναρίων κινδύνου της λειτουργίας, να βαθμολογούν τα σενάρια αυτά με βάση την πιθανότητα εμφάνισης και έναν δείκτη περιβαλλοντικής ζημίας και, στη συνέχεια, να επιλέγουν το σενάριο που αντιπροσωπεύει το 95% του κινδύνου.

Το Υπουργείο για την Οικολογική Μετάβαση και τη Δημογραφική Πρόκληση  (Ισπανία) έχει αναπτύξει  τρία εργαλεία (ARM-IDM-MORA), τα οποία βοηθούν τους φορείς εκμετάλλευσης να προετοιμάσουν εκτιμήσεις περιβαλλοντικού κινδύνου και να υπολογίσουν το ποσό της υποχρεωτικής οικονομικής ασφάλειας.

Modelo de Oferta de Responsabilidad Ambiental (MORA), 2014 υπολογίζει το δυνητικό κόστος αποκατάστασης περιβαλλοντικών ζημιών. Το μοντέλο MORA είναι ένα επακόλουθο μη υποχρεωτικό εργαλείο για τον υπολογισμό του κόστους αποκατάστασης πιθανών περιβαλλοντικών ζημιών. Απαιτεί πληροφορίες σχετικά με τον τόπο όπου θα συμβεί η ζημία, τον παράγοντα που προκαλεί τη ζημία (π.χ. καύσιμα, πυρκαγιά), την έκταση των φυσικών πόρων που επηρεάζονται (π.χ. αριθμός ειδών, ποσότητες εδάφους ή νερού) και την αντιστρεψιμότητα της ζημίας. Το μοντέλο MORA περιέχει περιβαλλοντικά δεδομένα για την Ισπανία, επιλέγει την καλύτερη μέθοδο αποκατάστασης (η οποία μπορεί να προσαρμοστεί) και περιέχει κόστος ανά μονάδα για τις μεθόδους αποκατάστασης. Οι υποδοχείς που εξετάζονται είναι το νερό (υπόγεια ύδατα, ποτάμια, θάλασσα), το έδαφος, τα είδη και οι οικότοποι. Οι μεγαλύτερες δυνατότητές του είναι ως ex-ante μεθοδολογία, αν και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει σε αξιολογήσεις ex-post.

Το εργαλείο αξιολόγησης περιβαλλοντικού κινδύνου (ARM) βοηθά τους φορείς εκμετάλλευσης να προετοιμάσουν αξιολογήσεις περιβαλλοντικού κινδύνου.

Το εργαλείο Δείκτης Περιβαλλοντικής Ζημίας (IDM) επιτρέπει στον φορέα εκμετάλλευσης να εκτιμήσει τη σοβαρότητα της περιβαλλοντικής ζημίας για κάθε σενάριο κινδύνου που προσδιορίζεται στην εκτίμηση περιβαλλοντικού κινδύνου. Αυτό καθιστά δυνατή τη σύγκριση των διαφόρων σεναρίων και την επιλογή ενός σεναρίου αναφοράς που θα χρησιμεύσει ως βάση για τον υπολογισμό του ποσού της υποχρεωτικής οικονομικής εγγύησης.

Πολλοί κλάδοι φέρονται να έχουν αναπτύξει ηλεκτρονικές αναλύσεις περιβαλλοντικού κινδύνου για τον κλάδο τους, οι οποίες συνδέονται με την εφαρμογή MORA, ανακτώντας αυτόματα το εκτιμώμενο κόστος αποκατάστασης για τα σενάρια κινδύνου τους, πράγμα πολύ χρήσιμο για σκοπούς διαχείρισης κινδύνου.

Περαιτέρω πληροφορίες, στα ισπανικά, παρέχονται στον ακόλουθο σύνδεσμο: Modelo de Oferta de Responsabilidad Ambiental (MORA), 2014. 

Η αγγλική έκδοση των εργαλείων είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση

https://servicio.mapama.gob.es/mora/login.action?request_locale=en.

Οδηγίες, στην αγγλική γλώσσα, σχετικά με τα εργαλεία είναι διαθέσιμες στον ακόλουθο σύνδεσμο Έγγραφο οδηγιών για την εφαρμογή του νόμου. Διατίθεται επίσης ένα Μπροσάρτημα 

Η Ιρλανδία έχει επίσης αναπτύξει (Guidance on assessing and costing environmental liabilities’ για την κοστολόγηση πιθανών υποχρεώσεων που προκύπτουν από συμβάντα (δηλαδή απρόβλεπτες υποχρεώσεις).  Είναι διαθέσιμη στον ακόλουθο σύνδεσμο http://www.epa.ie/pubs/advice/licensee/fp/. Το πρώτο βήμα είναι μια τυπική εκτίμηση κινδύνου (με βάση τα πρότυπα του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης) για τον εντοπισμό, την ανάλυση και την αξιολόγηση των πιθανών κινδύνων για την αντιμετώπιση. Η καθοδήγηση παρέχει μη εξαντλητικούς καταλόγους κινδύνων που συνήθως προκύπτουν υπό τους τίτλους: αποθήκευση καυσίμων, αποθήκευση και χειρισμός χύδην (χημικά, διαλύτες, γάλα κ.λπ.), παραγωγή, διαχείριση αποβλήτων, μείωση του αέρα, επεξεργασία λυμάτων, αποστράγγιση, υγειονομική ταφή, πυρκαγιά, καιρικές συνθήκες, κυκλοφορία και κληρονομιά. Οι κίνδυνοι κατατάσσονται σε σειρά προτεραιότητας με βάση το γινόμενο της βαθμολογίας πιθανότητας και των συνεπειών τους. Στη συνέχεια προτείνονται μέτρα μετριασμού, ορίζονται οι υπεύθυνοι των κινδύνων και προσδιορίζονται τα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης.

Το δεύτερο βήμα είναι ο προσδιορισμός, η ποσοτικοποίηση και η κοστολόγηση του εύλογου χειρότερου σεναρίου. Πρόκειται για το πιθανό γεγονός που συνεπάγεται τη μέγιστη περιβαλλοντική ευθύνη (δηλαδή την υψηλότερη βαθμολογία συνέπειας από τα παραπάνω). Το εύλογο σενάριο χειρότερης περίπτωσης περιγράφεται λεπτομερώς ως εξής:

• τύποι υλικών που χάνονται
• ποσότητα των υλικών που χάνονται
• εμπλεκόμενες διαδρομές
• φύση και έκταση των επιπτώσεων
• απαιτούμενα μέτρα ελέγχου και αποκατάστασης

Το ολλανδικό μοντέλο έχει αναπτυχθεί ως εργαλείο για τις αρμόδιες αρχές που είναι υπεύθυνες για την έκδοση αδειών για τις εταιρείες Seveso και τις εταιρείες της κατηγορίας 4 του παραρτήματος Ι του IED (χημική βιομηχανία) στις Κάτω Χώρες, προκειμένου να βοηθήσουν στον καθορισμό του ποσού της οικονομικής ασφάλειας που απαιτείται για την κάλυψη του κόστους αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημίας.   Στο παράρτημα II παρέχεται μετάφραση του ολλανδικού μοντέλου στο google. 

Μια αγγλική μετάφραση του κεφαλαίου 4 (που περιέχει τη μέθοδο) παρέχεται στο παράρτημα II της έκθεσης IMPEL 2017/22, επικαιροποιημένη το 2018, η οποία είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση https://www.impel.eu/projects/financial-provision-what-works-when/

Η προσέγγιση στηρίζεται στην παραδοχή ότι η εταιρεία διαθέτει ενημερωμένη και έγκυρη άδεια και ότι η εταιρεία συμμορφώνεται με τις περιβαλλοντικές της υποχρεώσεις. - Η λογική πίσω από το μοντέλο βασίζεται στις επιπτώσεις και όχι στους κινδύνους, και ως σημείο εκκίνησης λαμβάνεται το κλείσιμο της εταιρείας (πτώχευση) ως συνέπεια ενός συμβάντος. - Αυτό συμβαίνει επειδή αυτό το είδος κλεισίματος της εταιρείας περιλαμβάνει αυτόματα το δημόσιο κόστος που μπορεί να ακολουθήσει από έναν κανονικό τερματισμό της επιχείρησης.

Υποθέτοντας ότι μια εταιρεία συμμορφώνεται με την ενημερωμένη άδειά της, σε περίπτωση κλεισίματος εταιρείας (πτώχευσης) λόγω περιβαλλοντικού συμβάντος, προκύπτουν περιβαλλοντικές δαπάνες για τη διάθεση των αποθεμάτων και των αποβλήτων και την αποκατάσταση της ρύπανσης του εδάφους, των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. Το μη περιβαλλοντικό κόστος (π.χ. οικονομική ζημία) δεν αποτελεί μέρος του μοντέλου.

Οι πάροχοι αδειών μπορούν εύκολα να συμπληρώσουν το μοντέλο με πληροφορίες που οι εταιρείες πρέπει ήδη να παρέχουν όταν υποβάλλουν αίτηση για την άδεια. Μετά την ολοκλήρωση ενός περιορισμένου αριθμού βημάτων, η εφαρμογή του μοντέλου καταλήγει σε ένα ποσό για την οικονομική εγγύηση με το οποίο μπορούν να καλυφθούν (σε μεγάλο βαθμό) τυχόν μη ανακτήσιμα περιβαλλοντικά έξοδα σε περίπτωση κλεισίματος της εταιρείας.

Τρία στοιχεία καθορίζουν την έκταση της οικονομικής εγγύησης:

1. Κόστος για την απομάκρυνση και την επεξεργασία των αποβλήτων;
2. Αποκατάσταση του εδάφους και των υπόγειων υδάτων- και
3. Ο καθαρισμός και η αποκατάσταση των επιφανειακών υδάτων.

Το συνολικό μέγεθος της χρηματοοικονομικής εγγύησης καθορίζεται με την πρόσθεση του υπολογισμένου κόστους των τριών συνιστωσών. 

Στον δικτυακό τόπο International Oil Spill Funds (διεθνές ταμείο αποζημίωσης για ρύπανση από πετρέλαιο) υπάρχει σημαντικός όγκος πληροφοριών σχετικά με τις αξιώσεις που απορρέουν από τα διεθνή ταμεία για τον καθαρισμό από θαλάσσιες πετρελαιοκηλίδες. Η έρευνα έχει εξετάσει συσχετισμούς με παράγοντες όπως ο τύπος υδρογονανθράκων και η ποσότητα που χύθηκε ειδικότερα. Έχουν επίσης γίνει προσπάθειες να αναπτυχθούν τύποι και μοντέλα με τη χρήση αυτών των παραγόντων και άλλων παραγόντων όπως η γεωγραφική θέση, ο τύπος της ακτογραμμής, τα περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά και η στρατηγική καθαρισμού. Αν και αυτές θα πρέπει να εξετάζονται με προσοχή, δεδομένων των περιορισμών των συνόλων δεδομένων και της πολυπλοκότητας της πραγματικής ζωής, είναι ενδεικτικές των πιθανών προσεγγίσεων για την ανάπτυξη τύπων ή προκαθορισμένων τιμών.