Υπάρχουν τρεις κύριες κατηγορίες προσώπων που μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνα: μητρικές εταιρείες, διευθυντές και στελέχη και μια ευρύτερη κατηγορία συνδεδεμένων προσώπων.
Μητρικές εταιρείες
Μπορεί να υπάρξουν περιπτώσεις στις οποίες μια μητρική εταιρεία (δηλαδή ο εταιρικός μέτοχος) ενός φορέα εκμετάλλευσης μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για περιβαλλοντικές υποχρεώσεις. Πριν από τη συζήτηση αυτών των περιπτώσεων, πρέπει να τονιστούν δύο θεμελιώδεις αρχές του εταιρικού δικαίου, που υπάρχουν σε πολλές, αν όχι στις περισσότερες δικαιοδοσίες. Πρώτον, κατά τη σύσταση, κάθε εταιρεία αντιμετωπίζεται ως ξεχωριστό νομικό πρόσωπο σε σχέση με τους μετόχους της (π.χ. τη μητρική της εταιρεία). Αυτό σημαίνει ότι οι μέτοχοι δεν μπορούν, υπό κανονικές συνθήκες, να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τα χρέη και τις υποχρεώσεις της εταιρείας. Δεύτερον, οι μέτοχοι (π.χ. οι μητρικές εταιρείες) επωφελούνται από περιορισμένη ευθύνη, πράγμα που σημαίνει ότι σε περίπτωση που η εταιρεία καταστεί αφερέγγυα, χρειάζεται να συνεισφέρουν μόνο το ποσό, εάν υπάρχει, που δεν έχει καταβληθεί για τις μετοχές που κατέχουν στην εταιρεία. Ο βαθμός στον οποίο οι δύο αυτές αρχές γίνονται σεβαστές σε μια νομική δικαιοδοσία εξαρτάται από τη νομική της παράδοση. Για παράδειγμα, ορισμένες δικαιοδοσίες θα αγνοήσουν την αρχή της χωριστής νομικής προσωπικότητας πιο εύκολα από άλλες.
Αν μια μητρική εταιρεία πρέπει να θεωρηθεί υπεύθυνη, η ευθύνη της θα προκύψει συνήθως σε δύο περιπτώσεις. Πρώτον, όταν, κατόπιν ερμηνείας της νομοθεσίας, η μητρική εταιρεία διαπιστώνεται ότι είναι το ‘υπεύθυνο πρόσωπο’. Αυτό συχνά αποκαλείται ‘άμεση’ ευθύνη. Για παράδειγμα, όταν το υπεύθυνο πρόσωπο θεωρείται ότι είναι το πρόσωπο που ‘λειτουργεί’ ή ‘ελέγχει’ τη σχετική δραστηριότητα (π.χ. η ΕΕ ELD), μια μητρική εταιρεία που διαπιστώνεται ότι ‘λειτουργεί’ ή ‘ελέγχει’ τη δραστηριότητα θα είναι το υπεύθυνο πρόσωπο. Η νομολογία του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών (United States v Bestfoods, 524 U.S. 51 (1998)) αναφέρει ότι, σύμφωνα με το αμερικανικό δίκαιο, υπάρχουν περιστάσεις υπό τις οποίες μια μητρική εταιρεία θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ‘λειτουργεί’ την εγκατάσταση της θυγατρικής της. Όμως οι περιστάσεις αυτές είναι περιοριστικές και έχουν ερμηνευθεί στενά από μεταγενέστερα δικαστήρια.
Δεύτερον, η μητρική εταιρεία μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για τα χρέη και τις υποχρεώσεις της θυγατρικής της. Αυτό συχνά αποκαλείται ‘έμμεση’ ή ‘παράγωγη’ ευθύνη. Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η μορφή ευθύνης διαφέρει αρκετά από την πρώτη κατηγορία, όπου η μητρική εταιρεία ευθύνεται για τις ιδιοτελείς πράξεις της. Η έμμεση (ή παράγωγη) ευθύνη θα μπορούσε να προκύψει όταν το ‘εταιρικό πέπλο’ της θυγατρικής διαπεράστηκε ή αρθεί. Στο εταιρικό δίκαιο, η φράση ‘εταιρικό πέπλο’ είναι ένας μεταφορικός όρος για την αρχή ότι από τη στιγμή της σύστασης, μια εταιρεία είναι ένα νομικό πρόσωπο ξεχωριστό από τους μετόχους της με δικά της δικαιώματα και υποχρεώσεις. Όταν το ‘εταιρικό πέπλο’ είναι ‘διάτρητο’ ή ‘αναιρεμένο’, τα δικαστήρια δεν λαμβάνουν υπόψη την ξεχωριστή νομική προσωπικότητα της θυγατρικής εταιρείας, επιρρίπτοντας τα χρέη της στη μητρική της εταιρεία (ή στους μετόχους της γενικότερα). Και πάλι, ο βαθμός στον οποίο αυτό είναι δυνατόν να συμβεί θα καθοριστεί από τη νομική παράδοση της συγκεκριμένης δικαιοδοσίας. Ωστόσο, ορισμένες δικαιοδοσίες προβλέπουν ρητά την εν λόγω ευθύνη εάν μια θυγατρική καταστεί αφερέγγυα ή πτωχεύσει. Ένα παράδειγμα είναι η νομοθεσία Grenelle 2 που θεσπίστηκε στη Γαλλία το 2010. Η νομοθεσία περιλαμβάνει διατάξεις που μπορούν να απαιτήσουν από τη μητρική εταιρεία μιας θυγατρικής που αντιμετωπίζει εκκαθάριση να καταβάλει μέρος ή το σύνολο του κόστους αποκατάστασης περιβαλλοντικών ζημιών σε συγκεκριμένες εγκαταστάσεις, εάν η αμέλεια της μητρικής εταιρείας συνέβαλε στην απώλεια περιουσιακών στοιχείων της θυγατρικής εταιρείας.
Διευθυντές και στελέχη
Όπως και με τις μητρικές εταιρείες, τα διευθυντικά στελέχη και τα διευθυντικά στελέχη μπορεί, σε ορισμένες δικαιοδοσίες, να υπόκεινται επίσης σε άμεση ή έμμεση (ή παράγωγη) ευθύνη για την αποκατάσταση περιβαλλοντικών ζημιών.
Η πιο γνωστή ίσως περίπτωση είναι η Northstar Aerospace (Canada) Inc., η οποία λειτουργούσε εγκαταστάσεις κατασκευής εξαρτημάτων ελικοπτέρων και αεροσκαφών στο Κέιμπριτζ του Οντάριο από το 1981 έως το 2010. Μετά την πτώχευση της εταιρείας το 2012, το Υπουργείο Περιβάλλοντος του Οντάριο διέταξε 12 πρώην διευθυντές και στελέχη της Northstar να λάβουν μέτρα για την αποκατάσταση του τριχλωροαιθυλενίου και του εξασθενούς χρωμίου σε υπόγεια ύδατα που μετανάστευαν από την εγκατάσταση σε κατοικημένη περιοχή. Η ρυθμιστική αρχή είχε προηγουμένως απαιτήσει από τη Northstar να πραγματοποιήσει την αποκατάσταση. Η υπόθεση διευθετήθηκε τελικά έναντι 4,75 εκατομμυρίων δολαρίων C$.
Υπάρχει επίσης νομολογία από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιρλανδίας τόσο για την άμεση (Ronan v Clean Build Ltd. και Cork CC v O’Regan) όσο και για την έμμεση (ή παράγωγη) (Wicklow CC v Fenton και Environmental Protection Agency v Neiphin Trading Ltd) ευθύνη των διευθυντών.
Μπορεί επίσης να υπάρξουν ευκαιρίες για την προσωπική δίωξη των διευθυντών βάσει των διατάξεων του δικαίου περί αφερεγγυότητας ή εκκαθάρισης σε περιπτώσεις όπου αυτοί υπήρξαν αμελείς ή παρέβησαν τα καθήκοντά τους έναντι της εταιρείας, όπως οι διατάξεις στο Ηνωμένο Βασίλειο στο άρθρο 212 του νόμου περί αφερεγγυότητας του 1996.
Σχετικά πρόσωπα
Το 2016, η κυβέρνηση του Κουίνσλαντ της Αυστραλίας τροποποίησε τον νόμο περί προστασίας του περιβάλλοντος του 1994 (Qld), ώστε να εξουσιοδοτήσει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς να διατάξει τα ‘συνδεδεμένα πρόσωπα’ να αποκαταστήσουν την περιβαλλοντική ζημία, εάν ο φορέας εκμετάλλευσης εισέλθει σε επίσημη διαδικασία αφερεγγυότητας (διοίκηση, εκκαθάριση ή αναγκαστική διαχείριση) και συνεπώς δεν μπορεί να πληρώσει για την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημίας για την οποία είναι υπεύθυνος.
‘Συνδεδεμένα πρόσωπα’ σύμφωνα με τις τροπολογίες ‘αλυσίδα ευθύνης’ είναι: μια εταιρεία χαρτοφυλακίου (δηλ. η μητρική εταιρεία) του φορέα εκμετάλλευσης- μια συνδεδεμένη εταιρεία που κατέχει γη στην οποία ο φορέας εκμετάλλευσης ασκεί ή έχει ασκήσει συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως η εξόρυξη- ή ένα άλλο πρόσωπο που ασκεί ή έχει ασκήσει δραστηριότητες βάσει περιβαλλοντικής άδειας που προκαλούν ή ενδέχεται να προκαλέσουν περιβαλλοντική ζημία.