3.3.1. DOSTĘPNE ZASOBY

W Hiszpanii, zgodnie z ustawą o odpowiedzialności za środowisko, istnieje wymóg prawny, aby operatorzy przeprowadzili ocenę ryzyka w celu zidentyfikowania scenariuszy ryzyka operacji, oceny tych scenariuszy na podstawie prawdopodobieństwa wystąpienia i wskaźnika szkód środowiskowych, a następnie wybrania scenariusza, który reprezentuje 95% ryzyka.

Ministerstwo ds. Transformacji Ekologicznej i Wyzwań Demograficznych   (Hiszpania) opracowało trzy narzędzia (ARM-IDM-MORA), które pomagają operatorom w przygotowaniu oceny ryzyka środowiskowego i obliczeniu kwoty obowiązkowego zabezpieczenia finansowego.

Modelo de Oferta de Responsabilidad Ambiental (MORA), 2014 oblicza potencjalne koszty naprawy szkód środowiskowych. Model MORA jest kolejnym nieobowiązkowym narzędziem do obliczania potencjalnych kosztów naprawy szkód środowiskowych. Wymaga on informacji na temat miejsca wystąpienia szkody, czynnika powodującego szkodę (np. paliwa, pożaru), zakresu dotkniętych zasobów naturalnych (np. liczby gatunków, ilości gleby lub wody) oraz odwracalności szkody. Model MORA zawiera dane środowiskowe dla Hiszpanii, wybiera najlepszą metodę rekultywacji (którą można dostosować) i zawiera koszty jednostkowe dla metod rekultywacji. Rozważane receptory to woda (wody gruntowe, rzeki, morze), gleba, gatunki i siedliska. Jego największym potencjałem jest metodologia ex-ante , chociaż może być wykorzystany do pomocy w ocenie ex-post.

Narzędzie Environmental Risk Assessments (ARM) pomaga operatorom przygotować oceny ryzyka środowiskowego.

Narzędzie Environmental Damage Index (IDM) pozwala operatorowi oszacować dotkliwość szkód środowiskowych dla każdego scenariusza ryzyka zidentyfikowanego w ocenie ryzyka środowiskowego. Umożliwia to porównanie różnych scenariuszy i wybranie scenariusza referencyjnego, który posłuży jako podstawa do obliczenia kwoty obowiązkowej gwarancji finansowej.

Według doniesień wiele sektorów opracowało elektroniczne analizy ryzyka środowiskowego dla swojej branży, które łączą się z aplikacją MORA, automatycznie pobierając szacunkowe koszty odbudowy dla swoich scenariuszy ryzyka, co jest bardzo przydatne do celów zarządzania ryzykiem.

Dalsze informacje, w języku hiszpańskim, znajdują się pod następującym linkiem: Modelo de Oferta de Responsabilidad Ambiental (MORA), 2014. 

Angielska wersja narzędzi jest dostępna pod adresem

https://servicio.mapama.gob.es/mora/login.action?request_locale=en.

Wytyczne w języku angielskim dotyczące narzędzi są dostępne pod następującym linkiem Wytyczne dotyczące wdrożenia ustawy. Dostępna jest również broszura .

Irlandia opracowała również wytyczne dotyczące oceny i kalkulacji kosztów zobowiązań środowiskowych (Guidance on assessing and costing environmental liabilities’ for costing potential liabilities arising from incidents (i.e. unforeseen liabilities).  Są one dostępne pod następującym linkiem http://www.epa.ie/pubs/advice/licensee/fp/.  Pierwszym krokiem jest standardowa ocena ryzyka (oparta na standardach Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej) w celu zidentyfikowania, przeanalizowania i oszacowania prawdopodobnego ryzyka związanego z leczeniem. Wytyczne zawierają niewyczerpujące wykazy zagrożeń, które zazwyczaj pojawiają się w następujących kategoriach: magazynowanie paliwa; magazynowanie i obsługa materiałów sypkich (chemikalia, rozpuszczalniki, mleko itp.); produkcja; gospodarka odpadami; ochrona powietrza; oczyszczanie ścieków; odwadnianie; składowanie odpadów; pożar; pogoda; ruch drogowy; i spuścizna. Ryzyka są uszeregowane według priorytetu na podstawie iloczynu prawdopodobieństwa i konsekwencji. Następnie proponowane są środki zaradcze, przypisywani są właściciele ryzyka i określane są ramy czasowe wdrożenia.

Drugim krokiem jest identyfikacja, kwantyfikacja i oszacowanie kosztów prawdopodobnego najgorszego scenariusza. Jest to potencjalne zdarzenie, które stwarza maksymalną odpowiedzialność środowiskową (tj. najwyższy wynik konsekwencji od góry). Prawdopodobny najgorszy scenariusz jest szczegółowo opisany w następujący sposób:

• rodzaje utraconych materiałów
• ilość utraconych materiałów
• zaangażowane ścieżki
• natura i zakres wpływu
• wymagane środki kontroli i zaradcze

Model holenderski został opracowany jako narzędzie dla właściwych organów odpowiedzialnych za wydawanie zezwoleń dla przedsiębiorstw Seveso i przedsiębiorstw kategorii 4  załącznika I do dyrektywy IED (przemysł chemiczny) w Holandii, aby pomóc w określeniu kwoty zabezpieczenia finansowego potrzebnego do pokrycia kosztów naprawy szkód w środowisku.   Tłumaczenie google modelu holenderskiego znajduje się w załączniku II. 

Angielskie tłumaczenie rozdziału 4 (zawierającego metodę) znajduje się w załączniku II do raportu IMPEL 2017/22, zaktualizowanego w 2018 r., który jest dostępny pod adresem https://www.impel.eu/projects/financial-provision-what-works-when/

Podejście to opiera się na założeniu, że przedsiębiorstwo posiada aktualne i ważne zezwolenie oraz że przestrzega swoich zobowiązań w zakresie ochrony środowiska.  Uzasadnienie modelu opiera się raczej na skutkach niż ryzyku, a zamknięcie przedsiębiorstwa (upadłość) w wyniku incydentu jest traktowane jako punkt wyjścia.  Wynika to z faktu, że ten rodzaj zamknięcia przedsiębiorstwa automatycznie obejmuje koszty publiczne, które mogą wynikać z regularnego zakończenia działalności.

Zakładając, że firma przestrzega aktualnego pozwolenia, w przypadku zamknięcia firmy (upadłości) z powodu incydentu środowiskowego, powstają koszty środowiskowe związane z usuwaniem zapasów i odpadów oraz rekultywacją gleby, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych. Koszty inne niż środowiskowe (np. szkody gospodarcze) nie są częścią modelu.

Dostawcy zezwoleń mogą łatwo wypełnić model informacjami, które firmy muszą już dostarczyć podczas ubiegania się o zezwolenie. Po wykonaniu ograniczonej liczby kroków, zastosowanie modelu skutkuje kwotą gwarancji finansowej, za pomocą której wszelkie nieodzyskiwalne koszty środowiskowe mogą zostać (w dużej mierze) pokryte w przypadku zamknięcia firmy.

O zakresie zabezpieczenia finansowego decydują trzy elementy:

1. Koszty usuwania i przetwarzania odpadów;
2. remediacja gleby i wód gruntowych; oraz
3. Oczyszczanie i rekultywacja wód powierzchniowych.

Całkowita wielkość zabezpieczenia finansowego jest określana poprzez zsumowanie obliczonych kosztów trzech komponentów. 

Na stronie International Oil Spill Funds (międzynarodowy fundusz odszkodowań za wycieki ropy naftowej) znajduje się znaczna ilość informacji na temat roszczeń w ramach międzynarodowych funduszy usuwania skutków wycieków ropy naftowej. Badania dotyczyły w szczególności korelacji z czynnikami takimi jak rodzaj węglowodoru i ilość rozlanej ropy. Podjęto również próby opracowania wzorów i modeli wykorzystujących te czynniki oraz inne czynniki, takie jak położenie geograficzne, typ linii brzegowej, cechy środowiskowe i społeczno-ekonomiczne oraz strategia oczyszczania. Chociaż należy je traktować z ostrożnością, biorąc pod uwagę ograniczenia zbiorów danych i rzeczywistą złożoność, wskazują one na możliwe podejścia do opracowywania formuł lub wartości domyślnych.